Węgiel jest pierwiastkiem kluczowym dla istnienia życia oraz stanowiącym podstawę dla funkcjonowania naszych społeczeństw i gospodarek. Występuje on zarówno w ludzkim DNA, ale też stanowi połowę masy żywności, którą jemy. Tak samo przetworzenie wapienia i rudy żelaza w cement i stal stanowiące budulec miast, obejmuje właśnie przetwarzanie węgla. Chemia organiczna wykorzystuje niepowtarzalne właściwości węgla do produkcji złożonych molekuł stosowanych w wyrobach farmaceutycznych, środkach chemicznych, tworzywach sztucznych i zaawansowanych materiałach, z których obecnie korzystamy na co dzień.
Od ponad stu lat oparte na węglu, paliwa kopalne zapewniają energię wykorzystywaną w naszych domach, fabrykach i pojazdach. Emisje ze spalania paliw kopalnych, procesów przemysłowych i zmiany sposobu użytkowania gruntów kumulują się jednak w oceanach i drastycznie zwiększają stężenie CO2 w atmosferze. W rezultacie klimat na świecie ociepla się, różnorodność biologiczna zanika, oceany zakwaszają się, a ekstremalne zdarzenia pogodowe stają się coraz częstsze. To z kolei prowadzi do zakłócenia krótkoterminowego obiegu węgla między roślinnością a atmosferą i podniesienia poziomów mórz ze względu na wpływ zmiany klimatu na grunty, lasy, morza i kriosferę.
W odpowiedzi na pilną potrzebę podjęcia działań w dziedzinie klimatu, Unia Europejska przyjęła przepisy na rzecz realizacji określonego w nich celu, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej w całej gospodarce europejskiej do 2050 r. Zgodnie z europejskim prawem o klimacie, emisje i pochłanianie gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej należy zrównoważyć najpóźniej do 2050 r., aby móc osiągnąć ujemne emisje w kolejnych latach. Unia Europejska ustanowiła również cel dotyczący uzyskania odporności klimatycznej do 2050 r., aby przygotować się na potencjalnie niemożliwe do uniknięcia skutki zmiany klimatu.
Osiągnięcie tak ambitnych celów wymaga ustanowienia zrównoważonego i odpornego na zmianę klimatu obiegu węgla. W dniu 15 grudnia 2021 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat na temat przywrócenia zrównoważonego obiegu węgla w przyrodzie, który jest pierwszym krokiem w kierunku tzw. rolnictwa regeneratywnego.
Podkreślić należy, że ustanowienie zrównoważonego obiegu węgla w gospodarce i ekosystemach UE stanowi długoterminowe przedsięwzięcie, które wymaga jednak podjęcia skoordynowanych działań już teraz.
W komunikacie KE skoncentrowano się na działaniach krótkoterminowych nakierowanych na zwiększanie skali upraw sprzyjających pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę m.in. poprzez stworzenie nowego, ekologicznego modelu biznesowego, który nagradzać będzie takie metody gospodarowania gruntami, które zwiększą sekwestrację, czyli zatrzymanie dwutlenku węgla w żywej i/lub martwej materii organicznej. Ten cel rolnicy mogą osiągnąć przez poprawę absorbcji dwutlenku węgla oraz ograniczenie jego uwalniania do atmosfery.
Ponadto w komunikacie podkreślono, że stosowanie ulepszonych praktyk z zakresu gospodarowania gruntami, pozwala zwiększyć sekwestrację dwutlenku węgla. W zdecydowanej większości przypadków przynoszą one dodatkowe korzyści dla ekosystemów i różnorodności biologicznej:
- zalesianie i ponowne zalesianie z poszanowaniem zasad ekologicznych, które sprzyja różnorodności biologicznej; udoskonalona zrównoważona gospodarka leśna uwzględniająca praktyki przyjazne dla różnorodności biologicznej i dostosowanie lasów do zmiany klimatu;
- system rolno-leśny i inne formy rolnictwa mieszanego łączące roślinność drzewiastą (drzewa lub krzewy) z systemami produkcji roślinnej lub zwierzęcej na tych samych gruntach;
- stosowanie międzyplonów, upraw okrywowych, upraw konserwujących i poprawa cech krajobrazu: ochrona gleb, ograniczenie utraty gleby wskutek erozji i zwiększenie zawartości węgla organicznego w glebie na zdegradowanych gruntach ornych;
- ukierunkowane przekształcanie gruntów uprawnych w grunty ugorowane lub obszarów odłogowanych w trwałe użytki zielone;
- odtwarzanie torfowisk i terenów podmokłych, które pozwala ograniczyć utlenianie istniejących zasobów węgla i zwiększa potencjał sekwestracji dwutlenku węgla
Plan KE przyjmuje, że do 2028 r. każdy zarządca gruntu powinien mieć dostęp do zweryfikowanych danych na temat emisji i pochłaniania, aby umożliwić upowszechnianie upraw sprzyjających pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę na szerszą skalę. Działania w zakresie uprawy sprzyjającej pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę powinny przyczyniać się zwiększenia tego pochłaniania przez grunty o 42 Mt ekwiwalentu CO2. Jest to konieczne do osiągnięcia celu zakładającego pochłanianie netto wynoszące 310 Mt CO2 do 2030 r.
Wszystkie działania, o których mowa w komunikacie wniosą wkład w unijne starania w zakresie łagodzenia zmiany klimatu przez redukcję emisji gazów cieplarnianych albo przez usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery. Pozwolą one wyznaczyć drogę do polityk zmierzających do osiągnięcia ujemnych emisji w przyszłości oraz przynoszących znaczne dodatkowe korzyści dla osiągania ambitnego celu UE polegającego na odwróceniu procesu zanikania różnorodności biologicznej.
Do pobrania:
Komunikat KE – Zrównoważony obieg węgla – wersja polskojęzyczna
Źródło: KE
