Broker innowacji jest rozwiązaniem proponowanym przez Unię Europejską jako jedna z rekomendowanych metod wprowadzania innowacji w rolnictwie [Wiatrak 2016]. Działania brokerskie były do tej pory kojarzone głównie z sektorem handlowo-usługowym oraz jednostkami naukowymi i uczelniami, gdzie utworzono odpowiednie komórki zajmujące się przekazywaniem wiedzy i komercjalizacją wyników badań. W sektorze rolnym działania brokerskie nie były znane i upowszechnione. Wprowadzenie wytycznych Unii Europejskiej spowodowało w perspektywie finansowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich wdrażanie odpowiednich struktur odpowiedzialnych za transfer wiedzy i innowacji w rolnictwie [Bomberski 2020]. W Polsce również działania brokerskie nie były do tej pory kojarzone z sektorem rolnym i agrobiznesem [Wiatrak 2018], jednakże w krajach zachodniej Europy jest to upowszechniona metoda pośrednictwa między rolnikiem a biznesem i nauką we wdrażaniu nowych rozwiązań i komercjalizacji wyników badań.
Doradcy rolni i brokerzy innowacji z założenia mają być podmiotami łączącymi, zapewniającymi przepływ informacji oraz ułatwiającymi nawiązanie i utrwalenie współpracy w obszarze innowacji pomiędzy podmiotami sektora rolno-spożywczego, naukowo-badawczego i doradztwa [MRiRW 2014]. Zadania powierzone brokerowi innowacji powinny być wykonywane z zachowaniem odpowiedniej etyki biznesowej oraz poszanowania interesów każdej z zainteresowanych stron. W ramach działania „Współpraca” brokerzy innowacji odpowiadają za tworzenie Grup Operacyjnych tworzonych w celu powiązania różnych podmiotów i doradzanie w uzyskiwaniu dotacji w ramach Europejskiego Partnerstwa na Rzecz Innowacji [KE 2010a, 2010b, 2012].
Potrzeba funkcjonowania podmiotów pośredniczących w rozwiązywaniu problemów społecznych, obejmujących rozwój ekonomiczny z zachowaniem etyki biznesowej wynika z obowiązków jednostek publicznych [Bokszańska 2011, Wiatrak 2015]. Kluczowe w tych działaniach jest przekazywanie sprawdzonej, wiarygodnej wiedzy pochodzącej z pewnych, obiektywnych źródeł, które wzbudzają zaufanie i są zgodne z etyką [Duda 2016, Trzciński 2007]. Jednym ze sposobów jest stosowanie brokeringu, czyli procesu wymiany wiedzy i informacji między nauką, biznesem, administracją publiczną, który prowadzi do komercjalizacji wyników badań i skutecznego wprowadzenia ich do praktyki [Wiatrak 2018]. Według Olejniczaka brokering to „proces łączenia ze sobą ludzi, tworzenia relacji, które pokazują wspólne potrzeby i problemy do rozwiązania poprzez wymianę wiedzy i doświadczeń, które umożliwiają wprowadzenie usprawnień w życiu i pracy [Olejniczak i in. 2014, s.69].
Proces brokeringu w upowszechnianiu innowacji jest prowadzony przez brokerów innowacji, którymi najczęściej są doradcy, naukowcy lub jednostki uczelniane, np. Centra Transferu Technologii działające przy wyższych uczelniach, odpowiedzialne za gromadzenie, przetwarzanie, upowszechnianie i komercjalizację wiedzy [Olejniczak, Wójtowicz 2016, Orłowski 2013]. Według źródeł literaturowych celem pracy brokera jest doprowadzenie do współpracy różnych podmiotów działających na rzecz pewnego przedsięwzięcia oraz stałe asystowanie tym podmiotom w pozyskiwaniu i zastosowaniu wiedzy [Olejniczak i in. 2013].
Brokerzy innowacji ze względu na swój status urzędnika oraz obowiązek świadczenia konsultacji, szkoleń i doradztwa w zakresie uzyskiwania dotacji są często narażeni na próby złamania etyki swojego zawodu poprzez propozycje łapówek czy płatnych usług w czasie pracy statutowej. Etyka pracy brokera innowacji zabrania takich praktyk, co więcej ich złamanie powoduje dotkliwe konsekwencje w postaci redukcji wynagrodzenia, a w niektórych przypadkach rozwiązania umowy o pracę. Brokerzy innowacji są pierwszą linią wsparcia w agrobiznesie dla wszystkich zainteresowanych podmiotów działających na obszarach wiejskich, gdzie proces budowy zaufania trwa od kilku do kilkunastu miesięcy, a nieetyczne zachowanie możne zaprzepaścić budowane zaufanie w jednej chwili [Duda 2016, Trzciński 2007].
Broker innowacji poprzez swoją pracę sieciującą i konsultacyjną powinien kierować się następującymi zasadami etycznymi [Bokszańska 2011, Trzciński 2007]: Traktować na równi wszystkich zainteresowanych wsparciem niezależnie od wykształcenia, pochodzenia czy stanu majątkowego.
- Poświęcać tyle samo uwagi każdemu klientowi.
- Starać się wysłuchać pełnej wypowiedzi i potrzeb klienta, nie przerywając.
- Orzekać obiektywnie szansę na powodzenie danej inicjatywy poprzez dogłębną analizę na podstawie rozmów kierowanych i obserwacji współuczestniczących.
- W przypadku powstania konfliktu w tworzonej grupie, prowadzić mediacje w oparciu o sprawdzone informacje i po analizie relacji każdej ze stron
- Współpraca z różnymi podmiotami pochodzącymi z różnych środowisk: naukowych, biznesowych, urzędniczych i rolniczych wymaga umiejętności traktowania na równi wszystkich zainteresowanych stron z zachowaniem etyki języka dostosowanego i zrozumiałego dla wszystkich.
- Podczas wypowiedzi posługiwać się poprawną polszczyzną, unikać używania wyolbrzymiających epitetów w celu tonowania i łagodzenia rozmowy.
- Przy tworzeniu zapisów umów spółek lub konsorcjum pamiętać o demokratycznych zasadach podejmowania decyzji.
- Kierować się etyką zawodową opartą na pomocy i służbie obywatelom.
Działanie brokera innowacji można podzielić na siedem następujących po sobie etapów [Bomberski 2020]:
- I etap – określenie i zrozumienie potrzeb lub ograniczeń danej grupy;
- II etap – poszukiwanie wspólnych rozwiązań, które mogą być odpowiedzią na potrzeby grupy poprzez pozyskiwanie i weryfikację wiedzy pochodzącej najczęściej od jednostek naukowych, prywatnych inwestorów lub przedsiębiorców oraz źródeł zagranicznych;
- III etap – zainicjowanie kontynuacji badań lub analiz, które mogą doprowadzić do rozwiązania problemu lub potrzeb danej grupy;
- IV etap – tworzenie formalnej lub nieformalnej współpracy opartej na etyce biznesowej oraz zaufaniu między podmiotami pochodzącymi z różnych grup lecz świadomych wspólnego celu do realizacji;
- V etap – poszukiwanie możliwości wsparcia finansowego prowadzonych badań i współpracy grupy inicjatywnej;
- VI etap – upowszechnianie uzyskanej wiedzy w sposób czytelny, jasny i wiarygodny wśród potencjalnych zainteresowanych;
- VII etap – gromadzenie wypracowanej wiedzy w formie ogólnodostępnej oraz rozpowszechnianie jej poprzez działania szkoleniowe, doradcze, edukacyjne.
Rola brokerów innowacji jest kluczowa z punktu widzenia przełamywania barier współpracy między grupami, których dotychczasowa kooperacja mogła być ograniczona różnicami wiedzy, kultury czy odległości. W takiej sytuacji od brokera wymaga się wysokiej kultury osobistej, etyki pracy oraz wiedzy specjalistycznej, jak i metod skutecznej komunikacji, negocjacji i zarządzania [Pyka, Janiszewski 2016, Wiatrak 2018]. Według Kossowskiej i Sołtysińskiej omawiane funkcje spoczywające na brokerze oznaczają, że powinni oni posiadać odpowiednie kompetencje obejmujące zakres wiedzy z etyki, znajomości prawodawstwa i odpowiedniej determinacji oraz zaangażowania [Kossowska, Sołtysińska 2002].
Broker innowacji powinien posiadać więc odpowiednie umiejętności wsparte doświadczeniem i zaangażowaniem [Duda 2016, Trzciński 2007]:
- Umiejętność gromadzenia i przekazywania wiarygodnej, sprawdzonej wiedzy.
- Zdolność zrozumienia interesów i potrzeb różnych stron inicjatywy.
- Umiejętność analizy i powiązania ze sobą różnych wyników badań i ekspertyz.
- Stosowanie odpowiedniego języka w komunikacji z każdym z interesariuszy.
- Zarządzanie wiedzą, udostępnianie jej i przekazywanie.
- Pełen obiektywizm, bezstronność i wiarygodność w przekazywaniu wiedzy i budowaniu zaufania.
Istotnym problemem we współpracy na rzecz innowacji w rolnictwie jest zaufanie. Tradycyjni rolnicy chętniej obdarzają zaufaniem rodzinę lub sąsiadów niż osoby z zewnątrz. Aby w grupie budować zaufanie, broker innowacji zgodnie z etyką zawodu powinien organizować jak najwięcej spotkań, gdzie byłaby szansa odbycia wielu długich nieformalnych rozmów między rolnikami wprowadzającymi innowacje na różnych obszarach, aby poświęcić każdemu z nich wystarczającą ilość czasu i uwagi [Ossowska 2004].
Bez odpowiednich wartości etycznych zawód lub funkcja brokera innowacji nie byłaby możliwa. Budowanie zaufania opartego na wartościach etycznych [Trzciński, Piwowarski 2007]: sprawiedliwość, wolność, szacunek, odpowiedzialność, prawość, lojalność, uczciwość – to dekalog pracy urzędnika pełniącego funkcję brokera innowacji, którego etyczne zachowanie ma miejsce, gdy wszelkie decyzje są podejmowane i wykonywane w sposób uczciwy, rzetelny, wiarygodny oraz bez przyjmowania i wręczania nielegalnych korzyści.
Autor: dr inż. Aleksander Bomberski, Krajowy broker innowacji, Kierownik Działu Innowacji w Rolnictwie w Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie.
Źródło: Aktualności Rolnicze ŚODR Modliszewice, nr 5 (372) Maj 2023.
Bibliografia:
1. Bokszańska G., Etyka-Biznes-Zarządzanie, Monografie Politechniki Łódzkiej. Łódź 2011.
2. Bomberski A., Rola doradztwa rolniczego w realizacji założeń sieci na rzecz innowacji w rolnictwie na przykładzie województwa KujawskoPomorskiego. Wydawnictwa Politechniki Bydgoskiej. Bydgoszcz 2020.
3. Duda T., Standardy etyki zawodowej profesjonalistów na rynkach finansowych w Polsce i na świecie a kwestia zaufania do instytucji rynków finansowych. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2016.
4. KE. 2010a. Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. KOM 2020, wersja ostateczna. Bruksela: Komisja Europejska.
5. KE. 2010b. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów z dnia 6 października 2010 r. Projekt przewodni strategii Europa 2020 – Unia innowacji. COM 546, wersja ostateczna Bruksela: Komisja Europejska.
6. KE. 2012. Komunikat Komisji do Parlamentu i Rady w sprawie europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa z dnia 29 lutego 2012.
7. Kossowska M., Sołtysińska I. 2002. Szkolenia pracowników a rozwój organizacji (Staff training and development of organization). Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
8. Olejniczak K., Kupiec T., Raimondo E. 2014. Brokerzy wiedzy. Nowe spojrzenie na rolę jednostek ewaluacyjnych. [W] (R) Ewaluacja 2. Wiedza w działaniu. ed. Agnieszka Haber, Karol Olejniczak, 67-112. Warszawa: PARP.
9. Olejniczak K.,Wojtowicz D. 2016. Innowacje w kształceniu kadr analitycznych administracji. Studia z Polityki Publicznej3: 175-190.
10. Orłowski W., T. 2013. Komercjalizacja badań naukowych w Polsce. Bariery i możliwości ich przełamania. Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
11. Ossowska M., Podstawy nauki o moralności, De Agostini, Warszawa 2004.
12. Pyka J., Janiszewski A.,. 2016. Brokerzy w przepływie wiedzy. Kontekst regionalny. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach 280: 157-171.
13. Trzciński Ł., Piwowarski J., Etyka zawodowa w administracji – przykłady zastosowań Zeszyt Naukowy 1, 88-93, 2007. Muzeum Historii Polski
14. Wiatrak A.P. 2015. “Issues of a university advisory system for regional development”. International Journal of Contemporary Management4: 75-89.
15. Wiatrak A.P. 2016 „Sieć innowacji w rolnictwie – istota, cele i uwarunkowania”. Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa
i Agrobiznesu, Roczniki Naukowe, tom XVIII, zeszyt 3, Poznań 2016. s.380-384.
16. Wiatrak A.P. 2018 „Istota i uwarunkowania usług brokerskich we wdrażaniu innowacji w agrobiznesie”. Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Roczniki Naukowe, tom XX, zeszyt 4, Poznań 2018. s.200-204
