Pszenica i pszenżyto należą do podstawowych gatunków zbóż uprawianych zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy. Ważne pod względem gospodarczym choroby grzybowe w sposób istotny wpływają na wielkość i jakość uzyskiwanego plonu. Jedne z ważniejszych to fuzarioza kłosów, powodowana przez grzyby z rodzaju Fusarium spp., powodujące skażenie ziarna mykotoksynami oraz choroby liściowe (rdza żółta, rdza brunatna, septorioza plew, septorioza paskowana liści) istotnie wpływające na stan fizjologiczny roślin, ograniczające powierzchnię asymilacyjną, co prowadzi do spadków plonu ziarna. Integrowana ochrona roślin (IPM) przed chorobami to ciągłe doskonalenie procesu, w którym innowacyjne rozwiązania są zintegrowane i dostosowane do określonych warunków środowiska co umożliwia ograniczenie stosowania pestycydów. Dlatego opracowanie i przygotowanie do wdrożenia technologii wczesnego wykrywania chorób na plantacji roślin uprawnych oraz wykonania oprysku zainfekowanych roślin wpisuje się w problematykę IPM – ulepszone systemy ochrony roślin z uwzględnieniem ochrony środowiska.
Wspieranie współpracy i innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich jest jednym z priorytetowych działań realizowanych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Nierównomierny rozwój rolnictwa w państwach Unii Europejskiej oraz ciągle zmieniająca się i nieprzewidywalna sytuacja na międzynarodowym rynku rolnym wymaga wzmacniania polskiego rolnictwa poprzez wdrażanie efektów badań i podnoszenie konkurencyjności. Polskie rolnictwo od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej uległo znacznej modernizacji, jednakże dotychczas dostępne fundusze pomocowe nie poprawiły poziomu innowacji na obszarach wiejskich. Innowacyjność polskiego rolnictwa znacznie odbiegała od poziomu krajów starej Unii. Wprowadzenie działania „Współpraca” umożliwiającego tworzenie i funkcjonowanie Grup Operacyjnych na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich, pobudziło do innowacyjnego myślenia wszystkie podmioty działające w sektorze rolnym w szczególności jednostki naukowe oraz rolników.
Przykładem inicjatywy wpisującej się w obecne trendy współpracy jest Grupa Operacyjna TeleDis realizująca projekt pt. „Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych (SSN) w diagnostyce i ocenie zdrowotności zbóż – pszenicy i pszenżyta”. Grupa Operacyjna jest utworzona w formie konsorcjum a jej atutem jest zróżnicowanie partnerów, wśród których znajdują się rolnicy, przedstawiciele wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego, Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, przedsiębiorstwa informatycznego RelayOnit oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie pełniącego funkcję Lidera Konsorcjum.
Celem projektu jest opracowanie innowacyjnego oprogramowania do wykrywania chorób pszenicy i pszenżyta poprzez: utworzenie bazy danych wzorców chorób na podstawie wykonywanych zdjęć, identyfikacja chorób na podstawie bazy wzorców z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych (SSN), opracowanie i udostępnienie oprogramowania składające się z modułów: publicznego (dla urządzeń mobilnych oraz przeglądarek internetowych) i eksperckiego.
W ramach realizacji projektu zgromadzono dokumentację fotograficzną chorób pszenicy i pszenżyta (rdza żółta, rdza brunatna, septoriozy, fuzarioza kłosów). Są one umieszczane w bazie wzorców znajdującej się na serwerze działającym w IHAR-PIB. Opracowane zostatało oprogramowanie umożliwiające użytkownikom wysyłanie zgłoszeń chorób zbóż (w formie zdjęć) do diagnozy, prowadzenie konsultacji z doradcami i ekspertami, prowadzenie własnej ewidencji pól i upraw wraz z dostępem do historii własnych zgłoszeń. System znajduje się obecnie w fazie testowej. W roku 2023 rozpocznie się etap wdrożenia zamkniętego (doradcy, wybrani rolnicy). Od roku 2024 planowane jest wdrożenie publiczne oprogramowania, które umożliwi wspieranie podejmowania decyzji rolnika w czasie rzeczywistym i w dowolnym miejscu.
Działania nakierowane na tworzenie Grup Operacyjnych w ramach działania „Współpraca” jako jeden z instrumentów Unii Europejskiej mające promować postęp i innowacyjność w rolnictwie są znaczącym krokiem w procesie rozwoju obszarów wiejskich. Pomimo wielu barier i ograniczeń wynikających ze specyficznej struktury sektora rolnego działania te odnoszą sukcesy w rozwoju wsi poprzez zaangażowanie na niespotykaną dotąd skalę wszystkich instytucji i podmiotów działających na obszarach wiejskich.[1] Ponad 300 Grup Operacyjnych działających na rzecz innowacyjności rolnictwa oraz obszarów wiejskich w Polsce są dowodem na efektywność mijającej Wspólnej Polityki Rolnej. Przeprowadzone obserwacje współuczestniczące wskazują na rosnące zainteresowanie rolników wprowadzaniem innowacji oraz rozwiązywaniem praktycznych problemów w gospodarstwie poprzez wielopodmiotową współpracę. Dzięki wdrażaniu innowacyjnych inicjatyw przez państwowe instytucje doradcze i naukowe rolnicy chętniej podejmują trudne, chociaż czasami ryzykowne decyzje o wprowadzaniu pionierskich rozwiązań.
[1] Bomberski A., Rola doradztwa rolniczego w realizacji założeń sieci na rzecz innowacji w rolnictwie na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Bydgoskiej, Bydgoszcz 2021.
Autorzy:
Tomasz Góral, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy,
Adrian Golka, Relayonit sp. z o.o,
Wiesław Golka, Relayonit sp. z o.o,
Aleksander Bomberski, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie oddział w Warszawie
