Celem funkcjonowania Grup Operacyjnych jest wdrożenie nowych rozwiązań w praktyce rolniczej, które doprowadzą do poprawy dochodowości i wzrostu konkurencyjności gospodarstw rolnych w naszym kraju. Cechą, która wyróżnia Grupy Operacyjne jest ich wielopodmiotowy charakter skupiający różne podmioty działające na rzecz obszarów wiejskich. Pierwsze Grupy Operacyjne rozpoczęły realizację innowacyjnych projektów w maju 2018 roku. Grupa „Pradawne Ziarno” jest jednym z ciekawszych konsorcjów działających obecnie na terenie województwa kujawsko-pomorskiego oraz pomorskiego.
Grupa Operacyjna „Pradawne Ziarno” została powołana na mocy umowy konsorcjum na początku 2018 roku z inicjatywy naukowców Wydziału Rolnictwa i Biotechnologii Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy oraz pracowników Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie. W skład konsorcjum wchodzą między innymi: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przetwórcy reprezentowani przez Spółdzielnie Produkcji Spożywczej „TOSTA” oraz Wytwórnię Makaronu BIO. Najistotniejszymi konsorcjantami w Grupie Operacyjnej jest pięć gospodarstw rolnych zlokalizowanych w województwie kujawsko-pomorskim oraz pomorskim, których właściciele w praktyce weryfikują opracowywane technologie dotyczące produkcji ekologicznej. Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, rozumiane przez produkcję żywności wysokiej jakości, jest obecnie jednym z priorytetowych celów polityki Unii Europejskiej1 oraz jedną z szans polskiego rolnictwa na uzyskanie przewagi konkurencyjnej eksportowanych produktów. Konsorcjum „Pradawne Ziarno” wpisując się w omawianą strategię rozwoju rolnictwa złożyło Wniosek do Centrali Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o Przyznanie Pomocy na realizację operacji pt.: „Innowacje w uprawie, przetwórstwie i wprowadzaniu na rynek pierwotnych form pszenic okrągłoziarnowej i perskiej o podwyższonej wartości odżywczej”. Złożony wniosek w ramach pilotażowego naboru wniosków działania „Współpraca” PROW 2014-2020, uzyskał dofinansowanie na realizację operacji z najwyższą oceną punktową wśród wszystkich 90 złożonych wniosków.
Powrót do produkcji dawnych roślin o określonym genotypie i działania polegające na rewitalizacji zapomnianych gatunków pierwotnych są jednym ze sposobów na zachowanie bioróżnorodności w rolnictwie. Wprowadzanie genetycznie zróżnicowanych gatunków i odmian roślin2 jest jedną z możliwości wykorzystania ogromnego potencjału zasobów genetycznych, którymi dysponują niektóre jednostki naukowo-badawcze. Uprawa pierwotnych gatunków i odmian pszenicy stwarza dobrą okazję do przywrócenia i utrzymania różnorodności biologicznej w środowisku naturalnym. Pozwala również rozszerzyć asortyment produktów zbożowych wysokiej jakości. W celu osiągnięcia powyższych celów konsorcjum „Pradawne Ziarno” w maju 2018 roku rozpoczęło realizację pionierskiego w skali kraju projektu. Założeniem realizacji operacji jest opracowanie i upowszechnienie optymalnej i opłacalnej metodologii uprawy pierwotnych, niemodyfikowanych genetycznie form pszenic okrągłoziarnowej i perskiej w systemie rolnictwa integrowanego i ekologicznego.
Oto dlaczego naukowcy zainteresowali się pszenicą okrągłoziarnową i perską:
• odmiany te nie są obecnie uprawiane (zostały „zapomniane” przez współczesne rolnictwo),
• nie były poddane procesom hodowlanym, mającym na celu poprawienie plenności (plonowania),
• z powodu nie poddania omawianych pszenic procesom hodowlanym, ich ziarno jest mniejsze, a w konsekwencji również plony są mniejsze w porównaniu do pszenicy zwyczajnej.
Argumenty naukowe, zaprezentowane podczas III Forum Wiedzy i Innowacji, przemawiające za opracowaniem metodologii uprawy pierwotnych pszenic:
• pszenice te i produkty z nich wytwarzane charakteryzują się podwyższoną wartością odżywczą,
• wśród innych pszenic wyróżniają się m.in. wysoką zawartością fosforu, magnezu i cynku, a także błonnika,
• nie zostały wyprodukowane metodami inżynierii genetycznej, są wolne od GMO,
• charakteryzują się wysoką zawartością aminokwasów egzogennych, czyli takich, których nasz organizm nie jest w stanie sam wytworzyć i muszą one być dostarczane do naszego organizmu wraz z pożywieniem.
Pszenica okrągłoziarnowa (nazwa łacińska: Triticum sphaerococcum Percival o nazwie rodowej KSUR3, proponowana nazwa własna ‘Trispa’). Kłos tej pszenicy jest biały, piramidalny, średnio-zbity, o długości 5-6 cm i posiada ostki. Roślina charakteryzuje się bardzo silnym nalotem woskowym na pochwie liścia flagowego i średnim na blaszce.
Pszenica perska (Triticum persicum Vavilov, o nazwie rodowej KSUR 2, proponowana nazwa własna ‘Persa’). Pszenica ta tworzy barwny, piramidalny, luźny kłos, o długości 7-8 cm, z długimi ośćmi (5 cm). Rośliny są wysokie (90-100 cm), kłoszą się w pierwszej dekadzie czerwca. Hodowcą wymienionych pszenic jest Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J.J. Śniadeckich w Bydgoszczy. Pszenice te w 2018 r. zostały zgłoszone do urzędowego badania OWT w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), w celu wpisania ich do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa do Odmian. Od chwili opublikowania informacji w Diariuszu obowiązuje dla nich tymczasowe prawo ochronne. Kolejnym celem operacji jest opracowanie nowych procesów produkcji i wytworzenie innowacyjnych produktów spożywczych (m.in. pradawnego chleba). Aby skutecznie odpowiadać na potrzeby rynkowe Grupa Operacyjna przed rozpoczęciem realizacji operacji przeprowadziła ocenę zapotrzebowania rynku na produkty oparte na pierwotnych rodzajach pszenicy o podwyższonych właściwościach odżywczych. Analiza przeprowadzonych preferencji konsumenckich, wskazała jednoznacznie na zainteresowanie zakupem produktów z pierwotnych form pszenic oraz potwierdziła chęć zakupu tego typu produktów nawet kosztem wyższej ceny4. Wyniki badań pilotażowych potwierdziły racjonalność realizacji operacji poświęconej uprawie czystych, pierwotnych form pszenic. Ostatnim z celów operacji jest opracowanie i wykorzystanie nowych metod marketingu umożliwiających rozpowszechnienie wśród społeczności wiejskiej i mieszkańców miast idei produktów z pierwotnych pszenic poprzez:
• branding – budowanie świadomości i rozpoznawalności marki poprzez promowanie wspólnego logotypu dla produktów z pszenic pierwotnych, mające na celu nadanie im nowego, rozpoznawalnego wizerunku; • wprowadzenie na opakowaniach kodu QR, pozwalającego na zapisanie danych m.in. informacji o uprawie, wartości odżywczej i pochodzeniu produktu;
• stworzenie nowej strony www oraz konta na portalu społecznościowym, umożliwiających stałe śledzenie wydarzeń związanych z pradawnym ziarnem;
• wspólne dla członków konsorcjum działania promocyjne (m.in. targi, jarmarki, konferencje);
• badanie rynku, analiza preferencji konsumentów, dająca możliwość lepszego dostosowania produktów spożywczych do oczekiwań odbiorcy.
Największą siłą Grupy Operacyjnej „Pradawne Ziarno” jest bliska współpraca nauki, biznesu i doradztwa z rolnikami, która przynosi wymierne efekty w praktyce. Podczas trwania projektu naukowcy i doradcy udzielają wszechstronnej pomocy merytorycznej i praktycznej rolnikom, będąc razem z nimi w kluczowych etapach projektu. Przedsiębiorcy natomiast dbają o odpowiednią komercjalizację produktów z pradawnych ziaren, stwarzając możliwość uzyskania dodatkowych rynków zbytu i źródeł dochodu dla producentów rolnych.
Grupa Operacyjna „Pradawne Ziarno” rozpoczęła realizację doświadczeń polowych od wiosennego siewu pszenic pierwotnych okrągłoziarnowej i perskiej. Pszenice wysiewano po grochu uprawianym w międzyplonie ścierniskowym.
W celu porównania i określenia najlepszej metody stosowane są następujące sposoby uprawy roli:
• płużna (z zastosowaniem orki przedzimowej),
• powierzchniowa płytka (zastosowanie płytkiego talerzowania przed zimą i na wiosnę),
• siew pasowy w mulcz (technologia uprawy bezorkowej strip-till).
W obiektach z uprawą płużną oraz powierzchniową płytką siew wykonano przy użyciu siewnika talerzowego, w rozstawie rzędów 12 cm. W obiektach z siewem pasowym, siew w mulcz grochu wykonano przy pomocy agregatu uprawowo siewnego Czajkowski ST 300. W tym systemie uprawy roli nasiona wysiewane są w pasie o szerokości 23-24 cm, a rozstaw rzędów wynosi 37,5 cm. Pod koniec 2019 roku będzie możliwe porównanie skuteczności zastosowanych metod uprawy z uwzględnieniem różnych klas gleb występujących w pięciu partnerskich gospodarstwach rolnych oraz warunków agrometeorologicznych panujących w sezonie 2018 i 2019. Aby uzyskać dodatkowe informacje i być na bieżąco z wydarzeniami i efektami pracy związanymi z Grupą Operacyjną „Pradawne Ziarno”, zachęcam do kliknięcia w poniższy link: https://www.facebook.com/PradawneZiarnoPL
Osoby zainteresowane wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań w rolnictwie zachęcamy do kontaktu z brokerami innowacji działającymi w ramach CDR i WODR oraz odwiedzania naszej strony internetowej: www.sir.cdr.gov.pl
Autor: Aleksander Bomberski, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Warszawie
Źródło: https://www.cdr.gov.pl/images/Brwinow/wydawnictwa/HORYZONT/HORYZONT_2019_3.pdf
